Nhận biết và điều trị rối loạn hành vi ở người lớn | Safe and Sound

Rối loạn hành vi là sự bất thường trong việc kiểm soát cảm xúc và hành vi của bản thân, khó khăn trong việc tuân theo các nguyên tắc hay luật lệ đã được đề ra. Các bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý cho biết, bệnh thường gặp nhiều ở trẻ nhỏ, trẻ vị thành niên tuy nhiên cũng có thể xuất hiện ở người lớn. 

Nguyễn Thị Hồng Hạnh | Bác sĩ - Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS

Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển

1. Nguyên nhân gây rối loạn hành vi

Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần, rối loạn hành vi ở người lớn có thể xuất phát do các triệu chứng đã bắt đầu từ thời niên thiếu nhưng không được điều trị dứt điểm hoặc bệnh cũng có thể xuất hiện mà khó có thể xác định thời gian rõ ràng. Những yếu tố làm tăng nguy cơ phát bệnh ở người lớn bao gồm:

• Tổn thương thuỳ trán: Thùy trán là cơ quan đảm nhiệm chức năng biểu đạt, xử lý tình huống hay ghi nhớ. Cơ quan này bị tổn thương làm giảm khả năng xử lý các xung đột, thực hiện theo kế hoạch cũng như khả năng ghi nhớ, học hỏi. Tổn thương thùy trán có thể do các nguyên nhân như chấn thương, đột quỵ hay các bệnh thoái hóa thần kinh. 
• Một số nguyên nhân khác: Rối loạn hành vi có xu hướng gặp nhiều hơn ở những người lớn nghiện bia rượu, chất kích thích; gia đình thường xuyên có xung đột; người bị bóc lột; đời sống không hạnh phúc; bị bạo hành; hay những người có các tiền sử gặp các vấn đề về tâm lý, thần kinh trước đó; có các sự kiện gây sang chấn tâm lý đột ngột…

Ảnh 1: Tổn thương não bộ là một trong những nguyên nhân gây rối loạn hành vi ở người lớn

Khi xã hội đang ngày càng phát triển, đòi hỏi tất cả mọi người để tồn tại cũng không ngừng cố gắng hơn nữa, điều này vô hình đè nặng áp lực lên vai những người trưởng thành đang phải gánh vác trọng trách gia đình. Các bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý cho biết, áp lực tâm lý quá nhiều nhưng những thứ xung quanh lại không vận hành theo cách mà họ mong muốn, họ sẽ cảm thấy bản thân vô dụng, kiệt quệ và rất dễ dẫn đến các vấn đề tâm lý.

2. Dấu hiệu nhận biết rối loạn hành vi ở người lớn

Theo các bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý, các triệu chứng của rối loạn hành vi dù ở người lớn hay trẻ em cũng đều rất rõ ràng tuy nhiên hầu hết mọi người đều chỉ cho rằng đó là xu hướng tính cách, không phải là một bệnh tâm lý. Càng điều trị muộn mức độ nguy hiểm càng tăng bởi bản thân người lớn đều là những người đã trưởng thành, có đầy đủ nhận thức, có suy nghĩ nên những hành vi họ gây ra có thể gây nguy hại rất nhiều cho con người, xã hội.

Những dấu hiệu người lớn bị rối loạn hành vi điển hình bao gồm:

• Cư xử hung hãn, bạo lực, luôn gây hấn với những người xung quanh bằng cả hành động và lời nói
• Thường xuyên gây gổ, đánh nhau với những người xung quanh dù đó là các vấn đề rất nhỏ
• Đe dọa đánh đập, bạo hành hay rất nhiều hành vi nguy hiểm khác cho những người xung quanh
• Độc ác với động vật, có thể đánh đập hay giết hại vật nuôi không thương tiếc
• Lạm dụng rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích mỗi ngày, nếu không được sử dụng sẽ dễ bị kích động hơn
• Cưỡng hiếp hay ép người khác quan hệ tình dục
• Nói dối và trộm cắp thường xuyên
• Không có lòng thương, không có sự đồng cảm
• Khó khăn trong việc thích ứng với các khuôn khổ đạo đức đúng đắn
• Không thể làm việc ở những nơi tôn nghiêm, có nhiều quy tắc

Ảnh 2: Người bị rối loạn hành vi thường cư xử hung hãn, bạo lực,...

Các bác sĩ tâm thần cho biết, những người bị rối loạn hành vi thường bị đánh giá là những người xấu trong xã hội. Họ có thể là những kẻ trộm cắp, đột nhập nhà cửa, đua xe, bắt cóc hay bạo lực với những người xung quanh. Nếu đã lập gia đình họ có thể là một kẻ vũ phu, đánh đập vợ con, sử dụng vũ khí để đe dọa tấn công người khác hay thậm chí là đốt nhà.

Những người mắc chứng bệnh này thường khó khăn trong tìm kiếm các công việc đàng hoàng bởi họ không thể tuân thủ được các quy luật của công ty, phép tắc của xã hội. Cách hành xử của họ cũng khiến những người xung quanh không chấp nhận họ, không tiếp nhận họ làm việc nên họ thường trở thành những thành phần “bất hảo” trong xã hội.

Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần khuyến cáo, khó thích ứng với xã hội, không được mọi người chấp nhận khiến những người bệnh thường cảm thấy cô đơn, lạc lõng, càng dễ kích động và trở nên hung hãn hơn vì không có ai có thể giúp đỡ họ. 

Cần chú ý rằng không phải ai cũng trải qua tất cả các triệu chứng này và mức độ rối loạn hành vi có thể biến đổi. Để đưa ra chẩn đoán chính xác và kế hoạch điều trị phù hợp, việc tìm kiếm sự tư vấn từ các bác sĩ tâm lý và chuyên gia tâm lý là quan trọng.

Người có dấu hiệu bị vô cảm cần sự hỗ trợ đặc biệt từ các chuyên gia tâm lý để quản lý và giảm thiểu triệu chứng. Quá trình chăm sóc thường bắt đầu bằng một cuộc đánh giá cụ thể để xác định mức độ trầm cảm mà người bệnh đang trải qua. Dựa trên đánh giá, chuyên gia tâm lý của Safe and Sound sẽ phát triển một kế hoạch điều trị riêng biệt, tùy thuộc vào nhu cầu và tình trạng cụ thể của từng người.

3. Điều trị rối loạn hành vi ở người lớn

Theo các bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý, so với trẻ em, việc điều trị rối loạn hành vi ở người lớn sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Gia đình và các bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý cần phối hợp song song với nhau trong một thời gian dài thì mới thực sự đem lại kết quả điều trị tốt nhất.

3.1. Sử dụng thuốc

Gia đình nên đưa người bệnh đến các bệnh viện tâm thần hay các cơ sở y tế có chuyên khoa để được thực hiện đầy đủ các dịch vụ thăm khám, kiểm tra chính xác nhất. Một số loại thuốc được dùng trong điều trị rối loạn hành vi ở người lớn như:

• Thuốc chống tâm thần đặc biệt: có thể chỉ định thuốc Risperidone nhằm kiểm soát được cảm xúc quá khích, hung hăng, giảm xu hướng bạo lực, hung hãn của bệnh nhân
• Thuốc  kích thích: có thể sử dụng nhóm thuốc Methylphenidate và alpha agonist để giảm những hành vi gây rối và dễ kích động
• Thuốc an thần: giúp bệnh nhân ngủ ngon, nâng cao tinh thần và sự tỉnh táo 
• Thuốc ổn định cảm xúc: có thể sử dụng  Lithium và Acid Valproic (Depakote)

Việc dùng thuốc cần đảm bảo có sự chỉ định của bác sĩ tâm thần, người bệnh tuyệt đối không nên tự ý sử dụng. Việc dùng thuốc có thể phải duy trì một thời gian dài để kiểm soát được những suy nghĩ, cảm xúc quá khích của bệnh nhân.

3.2. Trị liệu tâm lý

Trị liệu tâm lý là phương pháp được chỉ định chính trong điều trị rối loạn hành vi ở cả người lớn và trẻ em, nhằm tác động trực tiếp đến tinh thần, cảm xúc, giúp thay đổi suy nghĩ, nhận thức của bệnh nhân theo hướng đúng đắn hơn. Thông qua việc nói chuyện, các bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý sẽ tìm ra căn nguyên gây bệnh nếu liên quan đến các tác nhân từ bên ngoài môi trường và giải thoát những áp lực tâm lý để bệnh nhân dần trở về với trạng thái cảm xúc thông thường.

Các bác sĩ tâm thần cũng sẽ giúp bệnh nhân hiểu được vấn đề mà họ đang gặp phải, hướng dẫn bệnh nhân kiểm soát cảm xúc trong các trạng thái quá khích để ngăn chặn hành vi bạo lực tiếp tục xảy ra. Bệnh nhân cần hoàn toàn tin tưởng và phối hợp thực hiện các biện pháp được bác sĩ tâm thần hướng dẫn. 

Trị liệu với liệu pháp nhận thức hành vi (CBT), có hiệu quả rất lớn trong việc kiểm soát các rối loạn hành vi khác nhau. Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý có thể giúp người bệnh phát triển các chiến lược đối phó, nhận ra những kiểu suy nghĩ lệch lạc và hướng tới trạng thái tinh thần khỏe mạnh hơn. Điều quan trọng chính là nhận diện trạng thái cảm xúc này sẽ chuẩn bị xuất hiện đồng thời có những bài tập tự đối phó với nó

Các phương pháp trị liệu tâm lý, đặc biệt là CBT (Cognitive Behavioral Therapy), đã chứng tỏ được hiệu quả trong việc điều trị rối loạn cảm xúc. Phương pháp này tập trung vào việc thay đổi cách suy nghĩ và hành vi tiêu cực. Thông qua hướng dẫn của một chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm lý, bạn sẽ học cách nhận biết và thay đổi những suy nghĩ tiêu cực thành tích cực hơn, giúp cải thiện tâm trạng và tạo ra thái độ tích cực hơn trong cuộc sống hàng ngày.

Đề giúp khách hàng, các chuyên gia của Safe and Sound luôn đồng hành với bạn, giúp bạn:

- Một bộ não tràn đầy suy nghĩ tích cực nhờ loại bỏ được những suy tư không quan trọng hoặc sai lệch.

- Một tinh thần sảng khoái, hết lo âu để bạn có thể tận hưởng những điều tốt đẹp mà cuộc sống ban tặng.

- Một tâm thế tự tin, vững vàng để đưa ra những quyết định nhanh hơn, đúng đắn hơn trong công việc, từ đó gia tăng sức mạnh về tài chính, sự nghiệp và cả sự tự hào.

4. Bác sỹ tâm lý Safe and Sound sẽ giúp bạn như thế nào?

Chúng tôi biết rằng trị liệu tâm lý đôi khi là một bước khó khăn và cố gắng tìm một chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần mới phù hợp với nhu cầu cá nhân và tính cách của bạn có thể là một nhiệm vụ khó khăn và không dễ dàng.

Chúng tôi tin rằng sự kết hợp giữa chuyên gia tâm lý và bác sỹ tâm thần sẽ đem lại hỗ trợ tốt nhất cho bạn. Đội ngũ chuyên gia của Safe and Sound đáp ứng khắt khe các tiêu chuẩn, giúp bạn giải quyết đa dạng các vấn đề tâm lý bao gồm: Trầm cảm sau sinh, lo âu, rối loạn phân liệt cảm xúc, các vấn đề về giấc ngủ, rối loạn cảm xúc, các mối quan hệ, chấn thương tinh thần,…

- Bề dày kinh nghiệm hành nghề với đa dạng vấn đề tâm lý

- Kỹ năng đánh giá, tham vấn và xây dựng kế hoạch hỗ trợ hiệu quả

- Kết hợp linh hoạt các kỹ thuật, phương pháp để hỗ trợ hiệu quả và duy trì kết quả bền vững

Bên cạnh đó, Safe and Sound sẽ:

- KHÔNG coi bạn là bệnh nhân: Ngược lại, chúng tôi coi bạn là một người can đảm đang chống chọi với cả một bầu trời u tối đang chực chờ sụp xuống. Chuyên gia của SnS có thể góp thêm với bạn một đôi tay trong nỗ lực này.

- KHÔNG dạy đời bạn: Chúng tôi sẽ cùng bạn nâng dậy nguồn năng lượng tích cực mà lâu nay đã bị quá nhiều áp lực và khổ đau đè sát đất.

- KHÔNG lạm dụng thuốc và hoá dược: Ngược lại, chúng tôi sẽ cùng bạn tìm đến những giải pháp hiệu quả và tự nhiên.